Indien je om een welbepaalde reden niet meer in de mogelijkheid verkeert om zelf je belangen waar te nemen, bijvoorbeeld doordat je lijdt aan dementie, ben je niet meer in staat je vermogensrechtelijke belangen zelf waar te nemen. In dat geval wordt je wilsonbekwaam geacht. Dit betekent dat je de draagwijdte van je handelingen niet meer goed beseft.

In geval van wilsonbekwaamheid zal je ook niet meer in staat zijn om de overeenkomst te ondertekenen voor de verkoop van een woning, de akte bij de notaris te laten verlijden, enzovoort.

Stel dat er toch moet worden overgegaan tot de verkoop van je woning, bijvoorbeeld omwille van het feit dat de woning moet worden verkocht om de facturen van het woonzorgcentrum te betalen, of omdat het onderhoud van de woning niet meer mogelijk is, zal in dat geval de vrederechter moeten worden gevraagd om de persoon handelingsonbekwaam te verklaren, waarbij dan ook een bewindvoerder wordt aangesteld, die in de plaats van de onbekwame persoon de rechtshandelingen zal stellen. Gezien de grote waarde en het grote belang van onroerende goederen, wordt bovendien in een extra controle door het vredegerecht voorzien. Indien de bewindvoerder de woning wil verkopen, zal hij een bijzondere machtiging moeten vragen, waarin gestaafd wordt waarom de woning wordt verkocht en bewezen wordt dat de woning aan een correcte, marktconforme waarde wordt verkocht.

Deze procedure van onbekwaamverklaring, aanstelling van een bewindvoerder en verzoeken van een bijzondere machtiging, nemen vaak heel veel tijd in beslag, wat voor vertraging zal zorgen bij de verkoop van de woning.

Om deze situatie te vermijden, is een zorgvolmacht ideaal. Door middel van een zorgvolmacht kan de tussenkomst van de vrederechter volledig vermeden worden en kan het hele proces veel vlotter verlopen.

Een zorgvolmacht is een overeenkomst, met name een lastgeving.

Via de zorgvolmacht geeft iemand (de lastgever), in de tijd dat deze nog wils- en handelingsbekwaam is, reeds een volmacht aan één of meerdere personen naar keuze (de lasthebber) om voor hem te handelen wanneer hij dit zelf niet meer kan. De concrete modaliteiten van de volmacht worden in de overeenkomst uiteengezet. Zo bepaal je als lastgever zelf wie de lasthebbers zijn, welke handelingen zij mogen uitvoeren en vanaf wanneer. Meestal wordt ervoor geopteerd dat de zorgvolmacht pas ingaat van zodra de lastgever zelf niet meer in staat is om de handelingen uit te voeren, maar tussen partners wordt er soms ook beslist dat zij onmiddellijk alle handelingen voor elkaar mogen stellen.  

Een belangrijke voorwaarde is wel dat de lastgever op het moment van het opstellen van de zorgvolmacht nog volledig wilsbekwaam is. Daarom is het belangrijk om hier op tijd aan te denken.

Het gaat hier om een vorm van buitengerechtelijke bescherming, dewelke dus tegenover de bewindvoering staat, die gerechtelijke bescherming omvat.

In de meeste gevallen wordt de zorgvolmacht opgesteld door een notaris en verleden bij authentieke akte. De zorgvolmacht dient bovendien geregistreerd te worden in het centraal register voor lastgevingsovereenkomsten, zodat derden ook kunnen nagaan dat de lasthebbers effectief in naam en voor rekening van de lastgever mogen handelen.

Van zodra de lastgever fysiek of mentaal niet meer in de mogelijkheid is om zijn belangen zelf te behartigen, zal de zorgvolmacht in werking treden. De lastgever zal vanaf dit moment vertegenwoordigd worden door de lasthebber(s), voor de handelingen die bepaald werden in de zorgvolmacht.

De zorgvolmacht biedt verschillende voordelen. Zo kan de lastgever zelf kiezen tot welke handelingen deze volmacht zich uitstrekt, onder welke voorwaarden en op welk moment de volmacht in werking treedt, en aan wie hij de volmacht wenst te geven. De zorgvolmacht zorgt er verder voor dat er geen blokkades zijn die het beheer van de vermogensrechtelijke belangen van de lastgever bemoeilijken.

Door middel van de zorgvolmacht kan ook de aan-of verkoop van een onroerend goed efficiënt verlopen.  De lasthebber(s) kunnen zo meteen aan de slag, zonder verdere procedures die doorlopen dienen te worden.